हिंदुस्तानातील मराठे आणि त्यांनी स्थापन केलेले मराठा साम्राज्य याचा शोध भाग ३८३

 

हिंदुस्तानातील मराठे आणि त्यांनी स्थापन केलेले मराठा साम्राज्य याचा शोध

भाग ३८३

सरजा सिवाजी जंग जीतन चलत हैं । (उत्तरार्ध)

भाग १३

२ हजार स्वारांसकट ते निघाले. सोबत काकाजीपंत पेशवे, जगन्नथपंतलु, शिवाजीपंतलु कोन्हेर, महदेव मुजुमदार हे होते. खेरीज शहाजीराजांच्या नाटकशाळेचे २ पुत्र प्रतापजीराजे व भिवजीराजे हे देखिल होते. महाराजांचे अजून एक सावत्रबंधू संताजीराजे हे महाराजांना कदाचित आधीच येऊन मिळाले होते. त्यांना महाराजांनी हजार स्वारांची सरदारकी दिली. स्वत:चे वडिलपण विसरुन महाराज स्वत: त्यांना तिरुपन्नृती गावापर्यंत सामोरे गेले. तेथिल पुष्पवनेष्वरच्या मंदिरात दोघा बंधुंची भेट झाली. व तेथुन मोठ्या सन्मानामे महाराजांनी त्यांना तिरुमळ्ळपाडिच्या छावणीवरती नेले. येथे व्यंकोजीराजे ८ दिवस मुक्काम करुन होते. त्यांछ्यात अनेक बैठकी झाल्या महाराजांचे म्हणणे होते - "तुम्ही आम्ही प्रत्यक्ष बंधु. आज तेरा वर्षे जाली, महाराजांनी कैलासवास केला. सर्व दौलतीचा अनुभव घेतलात. वडिलांचे संपादिल्या अर्थाचे उभयतांही विभागी. तुम्हीच आम्हांस काहिच न कळविता आपले विचारानी वहिवाट केली. तुमची संपादिली दौलतीत आम्ही विभाग मागतो असा अर्थ नाही.तुम्हास ईश्वरने सामर्थ्य द्यावे, नवीन संपादावे, परंतु वडिलांचे जोडीचे अर्थास आमए विचाराशिवाय करणे चालणे तुम्हास विहीत नाही. काय दौलत आहे त्याचे कागदपत्र समजावावे. तुम्ही आम्ही समजोन चालू. तुम्हांस जड पडेल तिथे आम्ही मदत देऊ. जोणेविशी मनात खतरा ठेवू नये." मात्र व्यंकोजी काहि बधत नव्हते. त्यांना विजापूरकरांची बांधिलकि सोडवत नव्हती. व या दुसरा अर्थ स्वराज्य विस्ताराला आपल्याच माणसाचा विरोध असा होता. वरुन महाराजांच्या हक्काच्या वाट्यावरती इतकी वर्षे उअपभोग घेऊन त्यापुढेही त्याच वाट्याच्या मदतीने स्वराज्याला अपाय होऊ शकत होता. महाराजांनी दूरदर्शीपणाने हे ताळायचे ठरवले होते. पण बोलण्यातून गुंता काही सुटत नव्हता. महाराज चिडून भर बैठकीतून उठून गेले.

२३ जुलैच्या रात्री बहुदा महाराजांच्या कोपाच्या भीतीने कदाचित जगन्नाथपंतांच्या सल्यावरुन वुंकोजीराजे कोल्लिडम नदी ओलांडून गुपचूप तंजावरकडे निसटले. महाराजांना फार वाईट वाटले. मागे राहिलेल्यांपैकि एकट्या जगन्नाथ पंतांना अटक केली व बाकिच्यांना सन्मानाने परत पाठवले. पण फार दु:खाने महाराज उद्गारले - "काय निमित्त पळाले? आम्ही त्यास धरीत होतो की काय? ... उगेच उठून पळोन गेले. अती धाकटे ते धाकटे. बुद्धिही धाकटेपणायोग्य केली." तरीही महाराजांनी अखेरचा निरोप पाठवून बघितला. मात्र व्यंकोजीराजांनी संघर्षाचा पवित्रा घेतला. मग मात्र महाराजांनी आपले सैन्य व्यंकोजींच्या हद्दित घुसवले. त्यांनी जनदेवगड, चिदंबरम, वृद्धाचलम वगैरे भाग जिंकला.